Universiteitsmuseum onderzoekt gipsmaskers van Indonesische presidenten: het meest controversiële erfgoed

UTRECHT – In het magazijn van het universiteitsmuseum keken ongeveer negen Indonesische blanke hoofden naar namiddagtaferelen van kartonnen dozen. Binnenkort komt het Utrecht Museum weer terug. Je bekijkt de maskers van Nias, de gipsen gezichten van bewoners van een Indonesisch eiland, van dichterbij om te beslissen wat je ermee gaat doen. Regisseur Paul Vogt: “Dit is de meest controversiële erfenis die we hebben met betrekking tot de colonin.”

Gipsmaskers zijn gemaakt omstreeks 1910, toen Indonesië nog een kolonie van Nederland was, voor een studie van professor Clewej de Zwan. Hij had mallen gemaakt van de gezichten van inwoners van het eiland Nias, voor de kust van Sumatra. Het onderzoek was nog niet uitgevoerd, maar sindsdien staan ​​er in Utrecht zo’n dertig maskers. In totaal zijn er ongeveer 120 vertegenwoordigers, niet allemaal zijn ze inwoners van Nias. Het Rijksmuseum heeft er ook een paar.

Er werd ontdekt dat het wetenschappelijk onaanvaardbaar was. Met de opkomst van het nazisme kreeg het een heel andere geur. “

Racetheorie

Hoewel het geen kwestie is van geroofde kunst of gestolen voorwerpen, ruiken de maskers vies, geeft Paul Vogt, directeur van het universiteitsmuseum toe. Hij staat met negen exemplaren en legt uit waarom ze zijn gemaakt. “Dit was een studie van de volkeren en rassen van Indonesië, wat in die tijd nog een erg populair concept was. Het veranderde allemaal in de twintigste eeuw. Er werd ontdekt dat het wetenschappelijk onhoudbaar was. En met de opkomst van het nazisme rook het anders.”

Het waren vrijwilligers, maar in een koloniale context kun je je afvragen in hoeverre dingen vrijwillig waren. ‘

En ook al kregen de mensen die aan de mallen werkten er iets voor terug: er valt ook nog iets te verwachten. Vogt: “Het waren vrijwilligers. Maar in een koloniale context kun je je afvragen in hoeverre dingen vrijwillig waren.”

Familieleden

Dit alles was voor het museum van de universiteit aanleiding om deel te nemen aan een project om uit te zoeken wat ze met maskers moesten doen. “Als onderdeel van een groot onderzoek naar koloniaal erfgoed gaan we met Indonesische onderzoekers en het Nias Museum onderzoek doen naar maskers.”

Zo wordt er gezocht naar nabestaanden van mensen van wie het gezicht in Utrecht is vereeuwigd. Dit kon alleen gebeuren omdat bij elk masker de naam en het dorp bekend zijn van de persoon die in gips werd opgesloten. Vogt: “We hebben daar contact met het museum en zijn een uitwisselingsproject aan het opzetten. We sturen exacte kopieën.” De exemplaren zijn gekozen omdat het gips van de originele maskers volgens het museum snel zal degraderen in een tropisch klimaat.

Dit is de meest controversiële erfenis die we hebben met betrekking tot colonine. “

Andere dingen

Als het museum klaar is met maskers, gaat het volgens Voogt ook kijken naar andere items in het magazijn. “Destijds werden ook stenen en dieren verzameld. Ook dat heeft een koloniale oorsprong. In de loop van de jaren zullen we ook op dit gebied meer onderzoek moeten doen.”

Op zoek naar koloniale erfenissen

Het debat over roofkunst in musea is springlevend in binnen- en buitenland. Gisteren werd duidelijk dat Nederlandse musea en universiteiten zouden gaan onderzoeken wat ze met elementen uit koloniale collecties zouden doen.

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek stelt hiervoor 3,5 miljoen euro beschikbaar, de overige organisaties hoesten een miljoen euro op. Elf wetenschappers brengen gedurende vier jaar de collecties van negen musea in kaart.

Het Utrechts Universiteitsmuseum is een van de instellingen waarvan de privécollectie is onderzocht. Dit doen in totaal 11 instellingen, waaronder het Museum Volkenkunde in Leiden en het Tropenmuseum in Amsterdam.

Heeft u een advies of opmerking? Stuur ons uw nieuws of foto via De WhatsApp Of mail [email protected].