De meest sportieve mensen van Nederland? Ze woonden in Amersfoort en Utrecht

Sport staat meer dan ooit in de publieke belangstelling en nu herinnert Corona ons er pijnlijk aan hoe belangrijk een fit lichaam is voor weerstand. In die zin is de keuze voor het thema van de jaaratlas van gemeenten een gelukkige keuze. Voor het eerst werd de sportshow in de vijftig grootste gemeenten van Nederland en sportdeelname vastgesteld.

Politici zien sport al lang als een preventieve maatregel tegen stijgende zorgkosten en gezondheidsproblemen zoals obesitas. Daarom kozen onderzoekers dit onderwerp al lang voor het uitbreken van de epidemie. Hoewel de effecten van corona op bewegen niet zijn meegenomen, is het onderzoek relevant omdat gemeenten het grootste deel van de publieke uitgaven aan sport voor hun rekening nemen: 90 procent van zo’n 1,3 miljard euro per jaar – goed voor gemiddeld 1. 6% van het gemeentelijk budget.

Welke gemeenten zijn erin geslaagd hun bevolking te verplaatsen? Samen met Hogeschool van Arnhem en Nijmegen is een rekenmodel gemaakt, waarbij rekening wordt gehouden met de bevolking. Zowel club- als individuele sporten (hardlopen, wielrennen en fitness) werden onderzocht.

Vandaag worden de resultaten getoond. Een van de sprekers is Dr. Karl Verhein, voormalig skikampioen en chef-kok bij de komende Winterspelen. “Atlas geeft beleidsmakers nieuwe inzichten. Het is heel belangrijk dat zij de waarde van sportfaciliteiten begrijpen. Onderschat dat niet meer, want de zorgkosten voor bijvoorbeeld senioren gaan omhoog. Op korte termijn begrijp ik die afweging. Lange tijd is het belangrijk om vanuit gezondheid te werken, en dit is de sport.”

Wat zijn de belangrijkste resultaten?

Opvallend is dat gemeenten met een groot aantal sportfaciliteiten niet per se de meest sportieve bevolking hebben. “De relatie tussen atletische presentatie en deelname is minder sterk dan je zou verwachten”, zegt onderzoeker Sandra Moelwick. Emmen en Venlo hebben bijvoorbeeld veel te bieden, maar behoren niet tot de meest sportieve gemeenten. Daarentegen hebben sommige sportsteden zoals Amersfoort en Utrecht relatief weinig aanbod.

Mede hierdoor hebben de vijf samengestelde rankings allemaal een andere koploper: Amstelveen heeft het grootste aanbod qua georganiseerde sport, Arnhem qua ongeorganiseerde sport, Haarlemmermeer scoort het hoogst in deelname aan georganiseerde sport en Nijmegenaren zijn het meest actief bij ongeorganiseerde sporten. Ook de laatste twee landen zijn verschillend: respectievelijk Amsterdam, Schiedam, Heerlen en Emmen.

Ook is het interessant om te zien hoe sportdeelname verschilt. In het oosten van Nederland wordt relatief veel sport beoefend in de verenigingen, met name voetbal, terwijl in delen van Randstad en Brabant voor hockey, tennis en fitness meer gangbaar is.

Amersfoort is dé sportstad van Nederland. waarom?

Bij het rangschikken van de beste sportgemeente keken de onderzoekers alleen naar de sportdeelname van de inwoners. “Want dat is ook wat gemeenten met hun beleid nastreven en wat uiteindelijk impact heeft op de gezondheid”, legt Muilwijk uit. Daarmee is Amersfoort de winnaar, want het is een stad met een hoge sportdeelname en tegelijkertijd een lage score op het gebied van voorzieningen.

Wat Amersfoort onderscheidt van de andere twee steden in de top drie is dat de inwoners actief zijn in een ongeorganiseerde context en in de clubsport. Utrecht scoort alleen hoog op deelname aan ongeorganiseerde sporten en NAC op georganiseerde varianten.

Onderaan valt op dat gemeenten als Heerlen en Schiedam over het algemeen laag scoren op deelname. “Van sommige populaties is bekend dat ze minder atletisch zijn. We laten voor het eerst zien dat er in dit opzicht geen verschil is tussen georganiseerde en ongeorganiseerde sport. Je ziet deze vereniging de hele tijd.”

Wat is de gemene deler tussen de gemeenten met slechte resultaten?

“Uit ons onderzoek blijkt dat de sociale en economische context binnen de gemeente meer bepalend is voor sportdeelname dan sportpresentatie”, legt sporteconoom Willem de Boer uit. “Emin heeft bijvoorbeeld veel voorzieningen, maar in de relatief arme stad sporten relatief weinig mensen.”

Eerdere studies hebben ook de invloed van sociaaleconomische factoren zoals een laag inkomen aangetoond. “Je kunt dus concluderen dat er nog steeds een lichte verbetering is. Je ziet nog steeds geen duidelijk beleid in de gemeenten en op dit niveau gaat het meeste geld naar sport.” De Boer vindt dit onbegrijpelijk. “Naast gezondheidswinst is sporten, zeker in verenigingen, belangrijk omdat je zo in contact komt met mensen buiten je eigen bubbel. Bovendien leer je veel over winnen en verliezen. Je bouwt ook mentale weerstand op. Als we als samenleving , vind sportdeelname belangrijk – Voor welvaart, welzijn en gezondheid moet de overheid wellicht een meer sturende rol gaan spelen. Volgens dit onderzoek zijn de verschillen tussen de gemeenten erg groot geworden.”

Welke lessen kunnen worden geleerd?

“We weten inmiddels dat investeren in een sportshow niet per se leidt tot meer sportdeelname”, zegt Muilwijk. Dit is opmerkelijk. Op dit moment is een aanzienlijk deel van de gemeentelijke uitgaven gerelateerd aan sport. Slechts een klein deel is bedoeld om beweging te stimuleren.”

De Boer vult aan: “Het antwoord op een lage sportdeelname is niet om meer zalen te bouwen of stadions te ontwerpen. Nee, gemeenten moeten nadenken over hoe ze bepaalde groepen kunnen stimuleren om te sporten. Dat is de uitdaging. Hopelijk inspireert de Atlas je. Onder de Big Four steden Utrecht werkt bijvoorbeeld goed. Dan moet je je net als Amsterdam, Rotterdam of Den Haag afvragen: hoe? De verklaring ligt misschien deels in de bevolkingssamenstelling, maar als gemeenteambtenaar richt je je vooral op onderlinge verschillen in beleid Ga eens kijken: wat zijn ze aan het doen?”

Lees ook:

Amsterdam groeit, Sittard krimpt, maar dat kan over tien jaar anders zijn.

De nieuwe Gemeenteatlas die vandaag is gepubliceerd, laat zien dat het moeilijk is om de evolutie van steden te voorspellen. De sterkste boeren uit de jaren zeventig bungelen nu aan de onderkant, en de grootste verliezers zijn de winnaars.